Een allergie is een overreactie van het immuunsysteem op een normaal onschadelijke stof, een allergeen genaamd. Bij contact met het allergeen produceert het lichaam antistoffen en komt histamine vrij, wat allergische symptomen veroorzaakt. Het immuunsysteem beschouwt het allergeen ten onrechte als een bedreiging en reageert hierop met ontstekingsreacties. Deze reacties kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen verschillende delen van het lichaam beïnvloeden, zoals de huid, luchtwegen of spijsvertering.
In Nederland komen verschillende allergenen frequent voor. Pollen van grassen, bomen en onkruiden veroorzaken hooikoorts, vooral van maart tot september. Huisstofmijten zijn jaarrond aanwezig in woningen en vormen een belangrijke trigger. Voedselallergieën komen voor bij noten, melk, eieren en schaaldieren. Daarnaast kunnen huisdierallergenen van katten en honden, schimmels en bepaalde medicijnen allergische reacties uitlokken bij gevoelige personen.
Allergische reacties manifesteren zich op verschillende manieren, afhankelijk van het type allergie en de blootstellingsweg. Veelvoorkomende symptomen zijn:
Bij ernstige allergische reacties kan anafylaxie optreden, een levensbedreigende toestand die onmiddellijke medische hulp vereist.
Allergieën en intoleranties worden vaak verward, maar zijn fundamenteel verschillend. Een allergie betrekt het immuunsysteem en kan al bij kleine hoeveelheden van het allergeen ernstige reacties veroorzaken. Een intolerantie, zoals lactose-intolerantie, betreft het spijsverteringssysteem en veroorzaakt meestal mildere symptomen die afhankelijk zijn van de ingenomen hoeveelheid.
Hooikoorts wordt veroorzaakt door microscopisch kleine pollens die door de wind worden verspreid. Deze pollen komen vrij uit bloeiende planten als onderdeel van hun voortplantingsproces. Bij mensen met hooikoorts herkent het immuunsysteem deze pollen als schadelijke indringers en reageert met het vrijgeven van histamine. Dit veroorzaakt de karakteristieke symptomen van hooikoorts. De ernst van de reactie kan variëren afhankelijk van de pollenconcentratie in de lucht en individuele gevoeligheid.
Het pollenseizoen in Nederland kent verschillende fases. Boompolleseizoen begint in februari met hazelaar en els, gevolgd door berk in april-mei. Het grassenseizoen loopt van mei tot augustus, met een piek in juni-juli. Onkruidpollen, vooral ambrosia, zijn actief van augustus tot oktober. Weersomstandigheden beïnvloeden de pollenverspreiding sterk: droge, winderige dagen verhogen de pollenconcentratie, terwijl regen de lucht zuivert van pollen.
Hooikoorts uit zich voornamelijk in de bovenste luchtwegen en ogen. Typische klachten zijn aanhoudend niezen, een loopneus met helder slijm, verstopte neusgaten en jeukende neus. De ogen worden rood, jeuken intensief en tranen veel. Sommige patiënten ervaren ook vermoeidheid, hoofdpijn en een verminderde reuk- en smaakzin. Symptomen zijn vaak erger buitenshuis en tijdens dagen met hoge pollenconcentraties.
Effectieve preventie van hooikoortsklachten begint met het beperken van pollenblootstelling. Houd ramen en deuren gesloten tijdens piektijden, gebruik airconditioning met pollenfilters en vermijd buitenactiviteiten in de vroege ochtend en avond wanneer pollenconcentraties hoog zijn. Was dagelijks uw haar voor het slapen, hang wasgoed binnen te drogen, en overweeg het dragen van een zonnebril buitenshuis. Monitor pollenverwachtingen en plan activiteiten dienovereenkomstig voor optimale klachtenvermindering.
Antihistaminica blokkeren de werking van histamine, een stof die vrijkomt bij allergische reacties. Histamine veroorzaakt typische allergiesymptomen zoals jeuk, niezen, loopneus en huiduitslag. Door histaminereceptoren te blokkeren, voorkomen antihistaminica deze ongewenste reacties. Deze medicijnen werken preventief en symptomatisch, waardoor ze zowel voor acute behandeling als langdurige bescherming geschikt zijn. De effectiviteit hangt af van de timing van inname en de ernst van de allergische reactie.
Cetirizine en loratadine behoren tot de meest gebruikte antihistaminica in Nederland. Deze medicijnen zijn zonder recept verkrijgbaar en bieden effectieve verlichting van hooikoorts, huisstofmijt- en dierenhaarallergieën. Cetirizine werkt snel en langdurig, maar kan lichte slaperigheid veroorzaken. Loratadine heeft minder sederende eigenschappen en is daarom geschikt voor dagelijks gebruik. Beide medicijnen worden eenmaal daags ingenomen en zijn geschikt voor volwassenen en kinderen vanaf bepaalde leeftijden volgens de bijsluiter.
Desloratadine en fexofenadine zijn nieuwere antihistaminica met verbeterde eigenschappen. Deze medicijnen veroorzaken minimale slaperigheid en hebben een langere werkingsduur. Desloratadine is de actieve metaboliet van loratadine en biedt krachtige antiallergische werking. Fexofenadine wordt niet omgezet in de lever en heeft daarom minder medicijninteracties. Beide zijn bijzonder effectief tegen seizoensgebonden allergieën en chronische netelroos, met een uitstekend veiligheidsprofiel voor langdurig gebruik.
Hoewel antihistaminica over het algemeen goed verdragen worden, kunnen bijwerkingen optreden zoals hoofdpijn, droge mond en maagklachten. Oudere antihistaminica veroorzaken meer slaperigheid dan nieuwere varianten. Voorzichtigheid is geboden bij lever- of nierproblemen, zwangerschap en borstvoeding. Combinatie met alcohol en andere sederende medicijnen moet vermeden worden. Raadpleeg altijd een apotheker of huisarts bij twijfel over geschiktheid of dosering.
Fluticason en mometason zijn krachtige corticosteroïd neussprays die ontstekingsreacties in de neus onderdrukken. Deze medicijnen zijn bijzonder effectief bij hooikoorts en chronische allergische rhinitis. Ze verminderen zwelling, slijmproductie en jeuk in de neusholte. Voor optimale werking is regelmatig gebruik gedurende enkele dagen nodig. Fluticason is zonder recept verkrijgbaar, terwijl mometason vaak op recept wordt voorgeschreven. Beide zijn veilig voor langdurig gebruik wanneer correct toegepast volgens de instructies van de apotheker of arts.
Antihistaminische neussprays en oogdruppels bieden gerichte lokale behandeling van allergiesymptomen. Deze producten werken snel en veroorzaken minder systemische bijwerkingen dan tabletten. Azelastine neusspray is effectief tegen niezen en loopneus, terwijl antihistaminische oogdruppels jeukende, tranende ogen verlichten. Het voordeel is de snelle werking en minimale absorptie in de bloedbaan. Ze zijn ideaal voor mensen die specifieke klachten hebben of systemische medicatie willen vermijden.
Correcte toepassing van neussprays en oogdruppels is cruciaal voor effectiviteit. Bij neussprays moet het hoofd rechtop gehouden worden, de spray naar de buitenwand van het neusgat gericht worden en zachtjes geïnhaleerd worden. Voor oogdruppels geldt:
Combinatie van verschillende allergiemedicijnen kan de effectiviteit verhogen. Corticosteroïd neussprays kunnen goed gecombineerd worden met antihistaminica tabletten voor optimale symptoomcontrole. Ook antihistaminische oogdruppels kunnen naast andere behandelingen gebruikt worden. Overleg altijd met een apotheker voordat meerdere allergiemedicijnen tegelijk gebruikt worden om interacties en overdosering te voorkomen. Een stapsgewijze aanpak onder professionele begeleiding geeft de beste resultaten.
Huidallergieën zoals eczeem, contactdermatitis en urticaria (netelroos) veroorzaken jeuk, roodheid en irritatie. Eczeem kenmerkt zich door droge, schilferige huid die vaak optreedt bij kinderen. Contactdermatitis ontstaat door direct contact met allergenen zoals parfum, nikkel of bepaalde planten. Urticaria toont zich als verhoogde, jeukende bultjes die plotseling kunnen verschijnen. Deze aandoeningen kunnen acuut of chronisch zijn en vereisen verschillende behandelingsmethoden afhankelijk van de ernst en oorzaak.
Hydrocortison crème is vaak de eerste keuze voor milde huidirritaties en verkrijgbaar zonder recept bij de apotheek. Deze milde corticosteroïd vermindert ontstekingen en jeuk effectief. Voor ernstigere gevallen kunnen artsen sterkere corticosteroïden voorschrijven zoals betamethason of clobetasol. Het is belangrijk om corticosteroïden volgens voorschrift te gebruiken, aangezien langdurig gebruik bijwerkingen kan veroorzaken zoals huidverdunning. Geleidelijke afbouw voorkomt terugkeer van symptomen.
Antihistaminische crèmes bevatten stoffen die lokaal histamine blokkeren en jeuk verminderen. Koelende gels met menthol of aloë vera bieden verlichting bij brandende sensaties. Deze producten zijn bijzonder nuttig bij insectenbeten, kleine allergische reacties en zonbrand. Ze werken snel en kunnen herhaaldelijk worden toegepast. Combinatie met orale antihistaminica versterkt vaak het effect bij uitgebreide huidreacties.
Goede huidverzorging is essentieel bij allergische reacties. Gebruik parfumvrije, hypoallergene producten en vermijd bekende triggers. Houd de huid goed gehydrateerd met milde moisturizers. Vermijd krabben om infecties te voorkomen en draag katoenen kleding. Koude kompressen kunnen jeuk en zwelling verminderen. Bij persisterende klachten is professioneel advies van een apotheker of dermatoloog aanbevolen voor een persoonlijk behandelplan.
Anafylaxie is een ernstige, levensbedreigende allergische reactie die onmiddellijke medische hulp vereist. Symptomen ontwikkelen zich snel en omvatten ademhalingsmoeilijkheden, zwelling van keel en tong, snelle hartslag, duizeligheid en bewustzijnsverlies. Veel voorkomende triggers zijn voedsel (noten, schaaldieren), medicijnen, insectensteken en latex. Anafylaxie kan binnen minuten optreden en vereist directe behandeling met adrenaline. Bel onmiddellijk 112 bij verdenking van anafylaxie, zelfs als symptomen lijken te verbeteren.
De EpiPen is een auto-injector met adrenaline voor noodbehandeling van anafylaxie. Patiënten met bekende ernstige allergieën moeten altijd twee EpiPens bij zich dragen. De injectie wordt toegediend in de buitenkant van de dij, door kleding heen indien nodig. Na gebruik van een EpiPen moet altijd medische hulp worden gezocht, aangezien een tweede reactie kan optreden. Vervang verlopen EpiPens tijdig en zorg dat familie en collega's weten hoe deze te gebruiken.
Zoek medische hulp bij ernstige of aanhoudende allergische symptomen die niet reageren op standaardbehandeling. Ga naar de dokter bij uitgebreide huiduitslag, aanhoudende ademhalingsmoeilijkheden, herhaalde allergische reacties of onbekende triggers. Kinderen met allergische symptomen verdienen extra aandacht. Chronische klachten, verslechtering ondanks behandeling of nieuwe allergieën op volwassen leeftijd rechtvaardigen professioneel onderzoek voor juiste diagnose en behandeling.
Allergietesten helpen specifieke triggers identificeren door middel van huidpriktest of bloedonderzoek. Deze tests worden uitgevoerd door allergologen in ziekenhuizen of gespecialiseerde klinieken. Immunotherapie (hyposensibilisatie) kan overwogen worden bij ernstige allergieën die niet goed reageren op medicatie. Deze behandeling bestaat uit:
