Antibiotica zijn geneesmiddelen die specifiek ontwikkeld zijn om bacteriële infecties te bestrijden. Deze medicijnen kunnen bacteriën doden of hun groei remmen, waardoor het lichaam de kans krijgt om de infectie te overwinnen. Antibiotica zijn alleen werkzaam tegen bacteriën en hebben geen effect op virussen, schimmels of parasieten. In Nederland zijn antibiotica alleen verkrijgbaar op recept van een arts, apotheker of andere bevoegde zorgverlener.
Antibiotica werken op verschillende manieren om bacteriën te bestrijden. Sommige antibiotica verstoren de celwand van bacteriën, waardoor deze kapot gaan. Andere remmen de eiwitsynthese of DNA-replicatie van bacteriën. Bepaalde antibiotica blokkeren essentiële enzymen die bacteriën nodig hebben om te overleven. Door deze gerichte aanval op bacteriële processen kunnen antibiotica effectief infecties bestrijden zonder gezonde lichaamscellen te beschadigen. De keuze van het juiste antibioticum hangt af van het type bacterie en de locatie van de infectie.
Het is cruciaal om het verschil te begrijpen tussen bacteriële en virale infecties. Bacteriële infecties worden veroorzaakt door bacteriën en kunnen behandeld worden met antibiotica. Virale infecties daarentegen worden veroorzaakt door virussen en reageren niet op antibiotica. Verkoudheid, griep en COVID-19 zijn voorbeelden van virale infecties. Keelontsteking door streptokokken, urineweginfecties en bepaalde longontstekingen zijn bacteriële infecties die wel met antibiotica behandeld kunnen worden.
De ontdekking van antibiotica begon in 1928 toen Alexander Fleming penicilline ontdekte. Dit was een revolutionaire doorbraak in de geneeskunde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd penicilline massaal geproduceerd en redde miljoenen levens. Sindsdien zijn er vele nieuwe antibiotica ontwikkeld, wat heeft geleid tot een drastische daling van sterfgevallen door bacteriële infecties wereldwijd.
Penicillines behoren tot de meest voorgeschreven antibiotica in Nederland. Amoxicilline wordt vaak gebruikt voor luchtweginfecties, oorontstekingen en urineweginfecties. Flucloxacilline is specifiek effectief tegen stafylokokken-infecties en wordt gebruikt bij huid- en weke delen infecties. Deze antibiotica werken door de celwand van bacteriën te verstoren. Penicillines zijn over het algemeen goed verdragen, hoewel sommige mensen allergisch kunnen zijn voor deze medicijnen.
Cefalosporines zijn een belangrijke groep antibiotica die verwant zijn aan penicillines. Cefalexine wordt gebruikt voor huid-, bot- en gewrichtsinfecties. Cefuroxim is effectief tegen een breed spectrum bacteriën en wordt gebruikt bij luchtweginfecties en urineweginfecties. Deze antibiotica zijn vaak een goed alternatief voor patiënten met een milde penicilline-allergie en hebben een goede werkzaamheid tegen verschillende bacteriesoorten.
Macroliden zijn antibiotica die de eiwitsynthese van bacteriën remmen. Azitromycine heeft een lange werkingsduur en wordt vaak voorgeschreven bij luchtweginfecties en seksueel overdraagbare aandoeningen. Clarithromycine wordt gebruikt bij luchtweginfecties en als onderdeel van behandelingen tegen Helicobacter pylori. De voordelen van macroliden zijn:
Luchtweginfecties zoals bronchitis en longontsteking worden vaak veroorzaakt door bacteriën en vereisen antibiotische behandeling. Bij acute bronchitis kunnen antibiotica zoals amoxicilline of doxycycline worden voorgeschreven. Longontsteking is een ernstiger aandoening die meestal ziekenhuisopname vereist en behandeling met bredere antibiotica. Symptomen omvatten hoest, koorts, kortademigheid en pijn op de borst. Het is belangrijk om snel medische hulp te zoeken bij verdenking van een luchtweginfectie, vooral bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Urineweginfecties (UWI) komen veel voor, vooral bij vrouwen, en worden meestal veroorzaakt door E. coli bacteriën. Symptomen zijn pijn bij het plassen, frequente aandrang, troebele urine en soms koorts. Voor eenvoudige blaasontsteking worden vaak nitrofurantoïne of trimethoprim voorgeschreven. Bij meer complexe infecties of nierbekkenontsteking kan een langere kuur met fluorochinolonen nodig zijn. Zwangere vrouwen en diabetici hebben een verhoogd risico op UWI en vereisen speciale aandacht. Veel water drinken en goede hygiëne kunnen helpen bij het voorkomen van herinfecties.
Bacteriële huidinfecties kunnen variëren van oppervlakkige impetigo tot diepere cellulitis. Stafylokokken en streptokokken zijn de meest voorkomende veroorzakers. Voor milde infecties worden vaak flucloxacilline of fusidine crème gebruikt. Bij ernstigere infecties zoals cellulitis zijn orale antibiotica nodig. Wondinfecties na operaties vereisen zorgvuldige behandeling om complicaties te voorkomen. Goede wondzorg en hygiëne zijn essentieel voor genezing.
Keelontsteking door streptokokken vereist antibiotische behandeling, meestal met penicilline of amoxicilline. Middenoorontsteking komt veel voor bij kinderen en kan behandeld worden met amoxicilline/clavulaanzuur. Uitwendige oorontsteking wordt vaak behandeld met antibiotische oordruppels. Bij terugkerende oorinfecties is soms langdurige behandeling nodig. Het onderscheid tussen bacteriële en virale infecties is belangrijk voor juiste behandeling.
Het correct opvolgen van het antibioticavoorschrift is cruciaal voor effectieve behandeling. Neem altijd de voorgeschreven dosering in, nooit meer of minder. De timing tussen doses moet consistent gehouden worden voor optimale bloedspiegels. Lees altijd de bijsluiter zorgvuldig door voor specifieke instructies. Bij twijfel over de dosering, neem contact op met uw apotheker of huisarts. Het aanpassen van de dosering zonder medisch advies kan leiden tot behandelfalen of resistentie.
Ook al voelt u zich beter, maak altijd de volledige antibioticakuur af. Het voortijdig stoppen kan leiden tot terugkeer van de infectie en antibioticaresistentie. Bacteriën die overleven kunnen sterker worden en moeilijker te behandelen. Bewaar overgebleven antibiotica niet voor later gebruik. Een volledige kuur zorgt ervoor dat alle ziekteverwekkers worden geëlimineerd. Dit beschermt niet alleen uzelf maar ook de volksgezondheid.
De timing van antibiotica-inname is belangrijk voor optimale werking. Volg deze richtlijnen:
Bij het gebruik van antibiotica kunnen verschillende bijwerkingen optreden. De meest voorkomende zijn maagklachten en diarree. Maagklachten ontstaan doordat antibiotica de natuurlijke balans van bacteriën in uw maag-darmkanaal verstoren. Dit kan leiden tot misselijkheid, buikpijn en een vol gevoel. Diarree is eveneens een frequent voorkomende bijwerking, omdat antibiotica zowel schadelijke als nuttige darmbacteriën elimineren.
Sommige mensen kunnen allergisch reageren op bepaalde antibiotica, met name penicilline en verwante middelen. Allergische reacties kunnen variëren van milde huiduitslag tot ernstige ademhalingsproblemen. Neem altijd contact op met uw arts of apotheker als u tekenen van een allergische reactie ervaart, zoals jeuk, zwelling, of moeilijkheden met ademhalen.
Antibiotica kunnen de werking van andere medicijnen beïnvloeden. Belangrijk is dat bepaalde antibiotica de effectiviteit van de anticonceptiepil kunnen verminderen. Ook kunnen er interacties optreden met bloedverdunners, ontstekingsremmers en andere medicijnen. Informeer altijd uw apotheker over alle medicijnen die u gebruikt.
Tijdens zwangerschap en borstvoeding is extra voorzichtigheid geboden bij het gebruik van antibiotica. Niet alle antibiotica zijn veilig voor ongeboren kinderen of zuigelingen. Uw arts zal een antibioticum voorschrijven dat bewezen veilig is voor u en uw baby. Stop nooit eigenmachtig met antibiotica tijdens zwangerschap of borstvoeding.
Antibioticaresistentie ontstaat wanneer bacteriën zich aanpassen en resistent worden tegen antibiotica die eerder effectief waren. Dit betekent dat deze medicijnen hun werkzaamheid verliezen en infecties moeilijker te behandelen worden. Resistentie is een natuurlijk proces, maar wordt versneld door onjuist gebruik van antibiotica.
Het onjuist gebruiken van antibiotica heeft ernstige gevolgen voor zowel individuele patiënten als de volksgezondheid. Wanneer antibiotica niet volledig worden afgemaakt of onnodig worden gebruikt, krijgen bacteriën de kans om resistentie te ontwikkelen. Dit kan leiden tot langere ziekteperiodes, duurder behandelingen en in sommige gevallen levensbedreigende situaties.
Voor verantwoord gebruik van antibiotica zijn enkele belangrijke richtlijnen van toepassing:
Uw apotheker speelt een cruciale rol bij het verantwoord gebruik van antibiotica. Zij controleren uw medicatiegeschiedenis op mogelijke interacties en allergieen, geven uitgebreide uitleg over het juiste gebruik en bijwerkingen, en kunnen advies geven over het omgaan met bijwerkingen. Aarzel niet om vragen te stellen aan uw apotheker - zij staan klaar om u te helpen bij een veilige en effectieve behandeling met antibiotica.
