Astma is een chronische luchtwegaandoening waarbij de luchtwegen ontstoken en vernauwd raken, waardoor ademhalen moeilijk wordt. De aandoening wordt veroorzaakt door een combinatie van erfelijke factoren en omgevingsinvloeden. Bij mensen met astma reageren de luchtwegen overgevoelig op bepaalde prikkels, wat leidt tot zwelling, slijmproductie en samentrekking van de spieren rond de luchtwegen.
Er bestaan verschillende vormen van astma. Allergische astma wordt getriggerd door allergenen zoals huisstofmijt, pollen of dierenharen. Niet-allergische astma ontstaat door andere prikkels zoals stress, luchtvervuiling of virusinfecties. Inspanningsastma treedt op tijdens of na fysieke activiteit, vooral bij koude en droge lucht.
De belangrijkste astmasymptomen zijn:
Veelvoorkomende triggers zijn huisstofmijt, pollen, rook, parfum, weersveranderingen en emotionele stress. In Nederland heeft ongeveer 7% van de volwassenen en 10% van de kinderen astma, wat neerkomt op ruim 1 miljoen mensen.
De diagnose astma wordt gesteld door een huisarts of longarts op basis van klachten, lichamelijk onderzoek en longfunctiemetingen. Een spirometrie meet hoeveel lucht u kunt inademen en hoe snel u deze weer kunt uitademen. Bij kinderen onder de 6 jaar is de diagnose vaak gebaseerd op symptomen en reactie op behandeling.
Piekstroommeting is een eenvoudige test die thuis uitgevoerd kan worden om de luchtwegvernauwing te meten. Deze meting helpt bij het monitoren van de astmacontrole en het vroegtijdig signaleren van verslechtering. Regelmatige metingen geven inzicht in het verloop van de aandoening.
Astmabehandeling bestaat uit ontstekingsremmende medicijnen (controllers) voor dagelijks gebruik en luchtwegverwijders (relievers) voor acute klachten. Een persoonlijk astma-actieplan beschrijft wanneer welke medicatie gebruikt moet worden en wanneer medische hulp nodig is. Regelmatige controles bij de huisarts, minimaal één keer per jaar, zijn essentieel voor optimale astmacontrole. Goede zelfmanagement, inclusief het vermijden van triggers en correct gebruik van medicatie, verbetert de kwaliteit van leven aanzienlijk.
Inhalatoren en puffers vormen de basis van astmabehandeling en zorgen ervoor dat medicijnen direct in de luchtwegen terechtkomen. Deze werkwijze zorgt voor snelle verlichting en minder bijwerkingen dan tabletten.
Salbutamol is de meest voorgeschreven kortwerkende luchtwegverwijder, verkrijgbaar onder merknamen zoals Ventolin en Airomir. Deze medicijnen werken binnen enkele minuten en bieden 4-6 uur verlichting bij acute klachten. Ze zijn onmisbaar bij plotselinge benauwdheid en dienen altijd binnen handbereik te zijn.
Langwerkende luchtwegverwijders zoals formoterol en salmeterol bieden tot 12 uur bescherming. Inhalatiecorticosteroïden zoals beclometason, budesonide en fluticason bestrijden ontstekingen en voorkomen astma-aanvallen bij dagelijks gebruik.
Moderne combinatiemedicijnen zoals Seretide, Symbicort en Foster bevatten zowel ontstekingsremmers als luchtwegverwijders in één inhalator. Voor optimale werking zijn verschillende inhalatietechnieken beschikbaar:
Naast inhalatoren bestaan er verschillende andere medicijnvormen voor astmabehandeling, vooral bij complexe of ernstige gevallen.
Montelukast (Singulair) in tabletvorm blokkeert ontstekingsstoffen en is bijzonder effectief bij inspanningsastma en allergisch astma. Deze medicijnen worden vaak voorgeschreven als aanvulling op inhalatoren of wanneer inhaleren lastig is.
Bij ernstige astma-aanvallen kunnen orale corticosteroïden zoals prednisolon noodzakelijk zijn voor snelle ontstekingsremming. Antihistaminica helpen wanneer allergieën astmaklachten verergeren, vooral tijdens het pollenseizoen.
Voor patiënten met therapieresistente astma zijn biologische geneesmiddelen beschikbaar die specifieke ontstekingsprocessen aanpakken. Daarnaast kunnen alternatieve therapieën zoals ademhalingsoefeningen, fysiotherapie en voedingsaanpassingen de behandeling ondersteunen en de levenskwaliteit verbeteren.
Astma bij jonge kinderen kan moeilijk te herkennen zijn omdat symptomen vaak lijken op gewone verkoudheden. Let op aanhoudend hoesten, piepende ademhaling en kortademigheid tijdens spelen. Voor baby's en peuters zijn er speciale inhalatieapparatjes beschikbaar, zoals spacers met maskers, die het innemen van medicatie vergemakkelijken.
Zorg ervoor dat de school op de hoogte is van de astma van uw kind. Geef een duidelijk medicatieplan mee en instrueer het schoolpersoneel over het gebruik van noodinhalers. In Nederland hebben scholen de plicht om kinderen te ondersteunen bij het innemen van medicatie.
Zwangere vrouwen met astma moeten hun medicatie blijven gebruiken onder begeleiding van een arts. Sport-gerelateerde astma kan worden voorkomen door een goede warming-up en het gebruik van bronchusverwijders voor inspanning. Seizoensgebonden astma vereist vaak extra aandacht tijdens het pollenseizoen, terwijl reizen met astmamedicijnen vooraf planning vraagt voor voldoende voorraad en douanedocumentatie.
Het identificeren en vermijden van astmatriggers is essentieel voor een goede controle. Veelvoorkomende triggers zijn:
Verbeter de luchtkwaliteit thuis door regelmatig te ventileren en luchtzuiveraars te overwegen. Een gevarieerde voeding rijk aan omega-3 vetzuren en antioxidanten kan ontstekingen verminderen. Sport is belangrijk voor mensen met astma, maar kies activiteiten die geschikt zijn en warm altijd goed op.
Neem direct contact op bij verergerende symptomen, frequenter medicatiegebruik, of wanneer uw noodinhaler niet helpt. Stel samen met uw arts een persoonlijk astma-actieplan op dat beschrijft wanneer en hoe u moet handelen bij verschillende symptoomniveaus.
