HIV (Human Immunodeficiency Virus) is een virus dat het immuunsysteem van de mens aanvalt en verzwakt. Het virus richt zich specifiek op CD4+ T-cellen, ook wel helper T-cellen genoemd, die een cruciale rol spelen bij het coördineren van de immuunrespons. Door deze cellen te infecteren en te vernietigen, wordt het lichaam steeds minder in staat om infecties en ziekten te bestrijden.
Het is belangrijk om het onderscheid te maken tussen HIV en AIDS. HIV is het virus zelf, terwijl AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) het eindstadium van een HIV-infectie vormt. Met moderne behandelingen kunnen mensen met HIV een normaal leven leiden zonder ooit AIDS te ontwikkelen.
HIV wordt overgedragen via lichaamsvloeistoffen zoals bloed, sperma, vaginaal vocht en moedermelk. De belangrijkste overdrachtsroutes zijn:
Vroege HIV-symptomen kunnen griepachtige klachten omvatten zoals koorts, vermoeidheid en gezwollen lymfeklieren. Deze verschijnen vaak 2-6 weken na infectie, maar kunnen ook volledig ontbreken.
In Nederland zijn verschillende testmogelijkheden beschikbaar voor HIV-screening. De GGD biedt gratis en anonieme HIV-testen aan in alle regio's. Daarnaast kunnen huisartsen, STI-klinieken en sommige ziekenhuizen testen uitvoeren. Voor mensen met een verhoogd risico zijn er speciale testlocaties beschikbaar.
Er zijn verschillende types HIV-testen beschikbaar in Nederland. Laboratoriumtesten bieden de hoogste betrouwbaarheid en kunnen zowel antilichamen als het virus zelf detecteren. Sneltesten geven binnen 15-30 minuten een resultaat, maar vereisen soms bevestiging door een laboratoriumtest. Zelftesten zijn verkrijgbaar bij apotheken en drogisterijen.
Het testvenster is de periode tussen infectie en detecteerbaarheid van HIV. Voor moderne laboratoriumtesten bedraagt dit meestal 2-6 weken. Het is belangrijk om te wachten tot na het testvenster voor een betrouwbaar resultaat.
Bij een positieve diagnose wordt u doorverwezen naar een gespecialiseerd behandelcentrum. In Nederland zijn dit meestal de HIV-poliklinieken in academische ziekenhuizen. Hier start de behandeling met antiretrovirale medicatie, waarmee HIV goed behandelbaar is geworden.
Antiretrovirale therapie (ART) is de standaardbehandeling voor HIV-infectie en werkt door de vermenigvuldiging van het HIV-virus in het lichaam tegen te gaan. Deze medicijnen voorkomen dat het virus gezonde CD4+ T-cellen infecteert en vernietigt, waardoor het immuunsysteem kan herstellen en AIDS-gerelateerde complicaties worden voorkomen.
Combinatietherapieën zijn essentieel omdat ze het virus van meerdere kanten aanvallen, de kans op resistentie minimaliseren en de virale load effectiever onderdrukken. Mogelijke bijwerkingen variëren per medicijn en kunnen maag-darmklachten, hoofdpijn of huiduitslag omvatten. Medicijninteracties zijn belangrijk om te monitoren, vooral bij gelijktijdig gebruik van andere geneesmiddelen.
In Nederland zijn verschillende HIV-medicijnen beschikbaar via specialistische HIV-klinieken en aangesloten apotheken. De meest voorgeschreven merken omvatten Bictegravir/TAF/FTC (Biktarvy), Dolutegravir/Abacavir/Lamivudine (Triumeq) en Rilpivirine/TAF/FTC (Odefsey). Generieke alternatieven worden steeds meer beschikbaar, wat kostenbesparingen mogelijk maakt.
Moderne HIV-behandeling focust op eénmaal daagse tabletten die meerdere werkzame stoffen combineren. Deze simplificatie verbetert de therapietrouw aanzienlijk en vermindert de pillenlast voor patiënten.
De kosten van HIV-medicijnen worden volledig gedekt door de Nederlandse zorgverzekering via het basispakket. Patiënten betalen alleen het eigen risico. Apotheekdistributie gebeurt meestal via gespecialiseerde ziekenhuisapotheken of HIV-apotheken die expertise hebben in voorraadmanagement van deze kostbare medicijnen.
Medicijnadhesie is cruciaal voor behandelsucces. Apotheken bieden begeleiding bij therapietrouw door middel van medicijnbegeleiding, doseerboxen en regelmatige controles om optimale behandelresultaten te waarborgen.
Pre-expositie profylaxe (PrEP) is een preventieve behandeling waarbij HIV-negatieve personen dagelijks medicijnen innemen om het risico op HIV-infectie te verminderen. PrEP is geschikt voor mensen met een verhoogd risico op HIV-besmetting, zoals mannen die seks hebben met mannen, personen met meerdere seksuele partners, of partners van HIV-positieve personen.
In Nederland zijn verschillende PrEP-medicijnen verkrijgbaar via apotheken, waaronder Truvada en generieke varianten met de werkzame stoffen emtricitabine en tenofovir. Deze medicijnen worden op recept verstrekt na consultatie met een specialist.
Post-expositie profylaxe (PEP) is een noodbehandeling die binnen 72 uur na mogelijke HIV-blootstelling moet worden gestart. PEP bestaat uit een combinatie van antiretrovirale medicijnen die gedurende 28 dagen worden ingenomen om infectie te voorkomen.
PrEP is sinds 2019 beschikbaar via de basisverzekering voor personen met verhoogd risico. PEP wordt gratis verstrekt via SEA-poliklinieken en spoedeisende hulp.
Dankzij moderne antiretrovirale therapie hebben HIV-positieve personen in Nederland een vrijwel normale levensverwachting. Bij vroege diagnose en adequate behandeling kan het virus volledig onderdrukt worden, waardoor transmissie naar partners wordt voorkomen (U=U: undetectable = untransmittable).
Regelmatige controles bij de HIV-behandelaar zijn essentieel voor het monitoren van de virale lading, CD4-cellen en mogelijke bijwerkingen van medicatie. Deze controles vinden meestal elke 3-6 maanden plaats, afhankelijk van de individuele situatie.
Het leven met HIV kan emotioneel uitdagend zijn. Professionele psychologische begeleiding, steungroepen en maatschappelijk werk kunnen helpen bij het verwerken van de diagnose en het ontwikkelen van copingstrategieën.
HIV Vereniging Nederland biedt uitgebreide ondersteuning, voorlichting en belangenbehartiging. Daarnaast zijn er regionale steungroepen, online forums en buddyprojecten beschikbaar. Het SOA AIDS Nederland platform biedt betrouwbare informatie en preventieadvies voor patiënten en hun naasten.
