Urineweginfecties (UWI's) zijn bacteriële infecties die kunnen optreden in verschillende delen van het urinestelsel, waaronder de blaas, urinebuis, nieren en ureters. De meest voorkomende veroorzaker is de bacterie Escherichia coli (E. coli), die normaal gesproken in de darm voorkomt maar problemen veroorzaakt wanneer deze de urinewegen binnendringt.
Er zijn belangrijke verschillen tussen cystitis en pyelonefritis. Cystitis is een infectie van de blaas die zich kenmerkt door branderig gevoel bij het plassen, frequent urineren en pijn in de onderbuik. Pyelonefritis daarentegen is een ernstigere infectie van de nieren die gepaard gaat met koorts, rillingen en pijn in de rug of zij.
Risicofactoren voor urineweginfecties omvatten:
Zoek medische hulp bij aanhoudende klachten, koorts, bloedverlies bij het plassen of ernstige pijn in de onderrug.
Voor de behandeling van urineweginfecties zijn in Nederland verschillende antibiotica beschikbaar op recept. Nitrofurantoïne (Furadantine) wordt vaak als eerste keuze voorgeschreven vanwege de lage resistentie en goede effectiviteit bij blaasinfecties. Trimethoprim-sulfamethoxazol is een alternatief dat effectief is tegen veel bacteriën die urineweginfecties veroorzaken.
Fosfomycine (Monuril) wordt vaak voorgeschreven als eenmalige dosis behandeling voor ongecompliceerde blaasinfecties bij vrouwen. Voor symptoomverlichting zijn receptvrije pijnstillers zoals paracetamol en ibuprofen verkrijgbaar, die helpen bij het verminderen van pijn en ontstekingsverschijnselen tijdens de behandeling.
Incontinentie, oftewel ongewenst urineverlies, komt in verschillende vormen voor. Stress-incontinentie treedt op bij fysieke activiteiten zoals hoesten, niezen, lachen of sporten, wanneer de druk in de buik toeneemt. Deze vorm komt vooral voor bij vrouwen na een bevalling of tijdens de menopauze.
Aandrang-incontinentie wordt gekenmerkt door plotselinge, sterke aandrang om te plassen, gevolgd door ongewenst urineverlies voordat het toilet wordt bereikt. Gemengde incontinentie is een combinatie van stress- en aandrang-incontinentie symptomen.
Overloop-incontinentie ontstaat wanneer de blaas niet volledig leegloopt, waardoor voortdurend kleine hoeveelheden urine weglekken. Incontinentie heeft een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven en kan leiden tot sociale isolatie, verminderd zelfvertrouwen en emotionele problemen.
Voor de medicamenteuze behandeling van incontinentie zijn in Nederland verschillende opties beschikbaar. Oxybutynine (Ditropan) is een anticholinergicum dat de blaaspier ontspant en de opslagcapaciteit vergroot. Solifenacine (Vesicare) werkt op vergelijkbare wijze maar heeft vaak minder bijwerkingen.
Naast medicatie zijn er praktische hulpmiddelen zoals incontinentiemateriaal, absorberende onderbroeken en kathetersets beschikbaar. Bekkenfysiotherapie speelt een belangrijke rol bij het versterken van de bekkenbodemspieren, terwijl leefstijladvies zoals gewichtsbeheersing, vochtinname regulatie en blaasraining kunnen bijdragen aan verbetering van de symptomen.
Nierstenen zijn kristalline afzettingen die zich vormen in de nieren wanneer bepaalde stoffen in de urine te geconcentreerd worden. Deze pijnlijke aandoening komt voor bij ongeveer 10% van de Nederlandse bevolking. Er bestaan verschillende typen nierstenen, elk met specifieke oorzaken en behandelingen.
De meest voorkomende types nierstenen zijn:
Het hoofdsymptoom is nierkoliek: plotselinge, hevige pijn in de flank die kan uitstralen naar lies en geslachtsdelen. Andere symptomen zijn misselijkheid, braken, bloed in urine en pijnlijk plassen. Preventie is mogelijk door voldoende water drinken (2-3 liter per dag), beperking van zout en oxalaatrijke voeding.
Bij acute nierkoliek staat pijnbestrijding centraal. Diclofenac is vaak het eerste keuzemiddel vanwege de ontstekingsremmende werking. Paracetamol kan als alternatief dienen bij maagklachten of contra-indicaties voor NSAID's.
Spasmolytische middelen zoals butylscopolamine helpen bij krampachtige pijn. Tamsulosine, een alfablokker, verwijdt de ureter en bevordert steenpassage bij stenen kleiner dan 10mm. Kleine stenen passeren vaak spontaan binnen enkele weken. Bij grotere stenen of complicaties is soms lithotripsie (shockwave-behandeling) of chirurgische verwijdering noodzakelijk.
Benigne prostaathyperplasie (BPH) is een veelvoorkomende aandoening waarbij de prostaat geleidelijk vergroot. Deze goedaardige vergroting treft meer dan 50% van de mannen boven de 60 jaar en bijna 90% boven de 80 jaar in Nederland. De vergroting ontstaat door hormonale veranderingen, vooral de omzetting van testosteron naar dihydrotestosteron.
Typische symptomen van prostaatvergroting omvatten:
Deze klachten kunnen de levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloeden door verstoorde slaap, sociale beperkingen en angst voor ongelukjes. Vroegtijdige herkenning en behandeling zijn essentieel om verdere verslechtering en complicaties zoals urineretentie te voorkomen.
Alfablokkers zoals tamsulosine (Omnic) zijn eerstelijns medicatie bij BPH. Deze middelen ontspannen de gladde spieren rond prostaat en blaashals, wat binnen enkele dagen tot verbetering van de urinestraal leidt. 5-alfa-reductaseremmers zoals finasteride verkleinen de prostaat door hormonale remming.
Combinatietherapie van beide middelen wordt toegepast bij ernstige klachten. Mogelijke bijwerkingen zijn duizeligheid, verminderde bloeddruk en bij 5-alfa-reductaseremmers: verminderde libido. Regelmatige controle door de huisarts of uroloog blijft noodzakelijk voor optimale behandeling.
Goede preventie begint met juiste toilethygiëne. Veeg altijd van voor naar achter om bacteriën van de darm niet naar de urinewegen over te brengen. Drink dagelijks minimaal 1,5-2 liter water om de urinewegen regelmatig door te spoelen. Urineer binnen twee uur na seksueel contact om bacteriën weg te spoelen. Draag katoenen ondergoed en vermijd te strakke kleding die vocht vasthoudt. Cranberry supplementen kunnen helpen bij het voorkomen van blaasontsteking door het verminderen van bacteriële hechting aan de blaasward. Probiotica ondersteunen de natuurlijke bacteriële balans in het urogenitale gebied. Vermijd overmatig gebruik van zeep in het intieme gebied en douche liever dan baden. Bij vrouwen is het belangrijk om de blaas volledig te ledigen en niet op te houden met plassen.
D-mannose is een natuurlijke suiker die effectief kan zijn bij het voorkomen van terugkerende blaasontstekingen door E.coli bacteriën te binden. Cranberry extracten bevatten proanthocyanidinen die bacteriële adhesie aan de urineweg verminderen. Specifieke probiotica zoals Lactobacillus rhamnosus en Lactobacillus reuteri helpen de gezonde vaginale flora te herstellen. Vitamine C acidificeert de urine, wat de groei van schadelijke bacteriën kan remmen. Kruidentheeën zoals berkenblad, brandnetel en goudroede hebben van oudsher een ondersteunende werking op de urinewegen. Deze natuurlijke ondersteuning kan een waardevolle aanvulling zijn op conventionele behandeling, maar vervangt bij ernstige klachten nooit professioneel medisch advies.
Bepaalde symptomen vereisen onmiddellijke medische aandacht. Bloed in de urine kan duiden op een ernstige infectie of andere onderliggende aandoening. Koorts boven 38°C in combinatie met urinewegklachten wijst op een mogelijke nierinfectie. Ernstige pijn in de rug of zij, vooral bij koorts, kan een teken zijn van pyelonefritis. Verminderde urineproductie ondanks voldoende vochtinname is zorgwekkend. Bij mannen kunnen plotselinge blaasklachten duiden op prostaatproblemen. Tekenen van sepsis zoals verwardheid, snelle hartslag en koude rillingen vereisen spoedeisende hulp.
Bij milde urinewegklachten zonder koorts kan zelfzorg effectief zijn. Drink veel water en kruidenthee om de urinewegen door te spoelen. Een warmwaterkruik op de onderbuik kan pijn verlichten. Receptvrije pijnstillers zoals paracetamol kunnen ongemak verminderen. Zelfbehandeling is geschikt bij milde brandende pijn zonder koorts of bloederige urine. De grenzen van zelfmedicatie worden bereikt bij aanhoudende klachten langer dan 2-3 dagen, terugkerende infecties of bij zwangerschap. Volg altijd op bij de huisarts om te controleren of de infectie volledig is genezen en bespreek preventieve maatregelen.
